bilim akademisi ne demek?

Bilim Akademisi Derneği, bilimsel liyakat, özgürlük ve dürüstlük ilkelerini tanıtmayı, örneklemeyi ve gözetmeyi amaçlayan bağımsız bir sivil toplum kuruluşu olarak 25 Kasım 2011 günü İstanbul’da kuruldu.¹

Tanıtım

Bilim Akademisi bütün dünya akademileri gibi, hükümetlerin politikalarından bağımsız olarak bilimsel liyakat, dürüstlük ve özgürlük ilkelerini² gözeten bir kurumdur. Türkiye'nin başarılı bilim insanlarını bir araya getirerek bilimde mükemmeliyetin, bilimsel yöntem, gelenek ve usullerin, bilimsel özgürlük ve dürüstlüğün tanıtılması ve korunması için çalışır.

Bilim Akademisi'nin amacı bu ilkeler çerçevesinde bilimsel araştırma sonuçları, yeni bulgular, bilim politikası, eğitimi ve etiği, bilimin toplumu ilgilendiren sonuçları ve uygulamaları üzerine, uzmanların hazırladıkları konferanslar, toplantılar, yayınlarla kamuoyunu ve talep eden kamu ve özel kurumları bilgilendirmektir.

Bilim Akademisi 2014 yılında asosye üyesi olduğu ALLEA'nın 1 (Federation of ALL European Academies, Tüm Avrupa Akademileri Federasyonu) tam üyeliğine 2017 yılında kabul edildi.³⁴ Bilim Akademisi kuruluşundan beri IHRNASS (International Human Rights Network of Academies and Scholarly Societies, Akademiler ve Bilim Dernekleri Uluslararası İnsan Hakları Ağı) üyesidir.

Bilim Akademisi 2019 yılında ISC (International Science Council, Uluslararası Bilim Konseyi) üye kuruluşu olarak kabul edildi.⁵ ISC, bilim kurumlarının en büyük üst örgütlenmesidir; 140'tan fazla ulusal ve bölgesel kamu kurumu ve sivil toplum örgütünden oluşmaktadır.⁶

Kuruluş

Türkiye Bilimler Akademisi’nin (TÜBA) 82 üyesinden 52'si, 27 Ağustos 2011 ve 2 Kasım 2011 (mükerrer: 3 Kasım 2011) tarihli Resmi Gazetede yayınlanan ve 651 ve 662 sayılı Kanun Hükmünde Kararname⁷⁸ ile fiilen özerk bir kurum olmaktan çıkarılarak hükumete bağlı bir kuruluş haline getirilmesi ve böylece TÜBA’nın bilim akademisi olma vasfını yitirmesi gerekçesiyle TÜBA'dan istifa etti.⁹ TÜBA'dan istifa eden 17 bilim insanı¹⁰, 25 Kasım 2011’de Bilim Akademisi'ni kurdu.¹¹ İlk genel kurulda Başkan ve Yönetim Kurullarını seçen Bilim Akademisi üyeleri, yeni üyelerini kendi iradeleri ile bilimsel liyakata dayalı olarak seçmektedir.

Üyeler

Bilim Akademisi’nin 107 Fen, Matematik ve Mühendislik Bilimlerinden, 42 Sosyal ve Beşeri Bilimlerden ve 31 Sağlık Bilimlerinden olmak üzere 180 asli üyesi¹² ve 34 onursal üyesi vardır. Akademi'nin onursal üyeleri arasında Nobel Ödüllü dört bilim insanı (Philip W. Anderson, Fizik 1977; John Polanyi, Kimya 1986; Martin Chalfie, Kimya 2008; Peter A. Diamond, Ekonomi 2010) ile Abel Ödülü sahibi Robert Langlands de vardır.

Faaliyetler

Bilim Akademisi 2017'den beri Türkçe ve İngilizce olarak yayınladığı Akademik Özgürlükler Raporu'nda Türkiye’de bilim alanındaki gelişmeler, bilim ve akademi çevrelerini ilgilendiren sorunlar hakkında ülke ve dünya kamuoyu ile bilim çevresini bilgilendirmektedir.¹³¹⁴ Akademi, Türkiye'de ve dünyada bilimle ilgili güncel konular hakkında da görüş belirtmektedir.

Bilim Akademisinin düzenlediği kamuya açık konferansların sunum ve video kayıtları internet sitesi üzerinden de paylaşılmaktadır .

Genç Bilim İnsanları Programı (BAGEP)

Türkiye’de ilk kez özel kişi ve kurumların destekleri ile başlatılan Bilim Akademisi Genç Bilim İnsanları Programı (BAGEP ) çerçevesinde 2013 yılından bu yana çeşitli bilim dallarından genç araştırmacılara araştırma desteği sağlanmaktadır. 2020'ye değin dağıtılan ödüllerin yüzde 64’ü fen bilimleri, matematik ve mühendislik; yüzde 27’si sosyal ve beşeri bilimler; yüzde 7’si sağlık bilimleri alanındadır. BAGEP Ödülü sahiplerinin üçte biri kadın, üçte ikisi erkektir.

Popüler Bilim

2017'de faaliyete geçen sarkac.org sitesi ve sosyal medya kanalları, genel kamuoyuna yönelik popüler bilim yayını yaparak bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeleri duyurur, gündemdeki konular hakkında bilim insanlarının görüşlerine yer verir. Medyascope 2018'den bu yana Bilim Akademisi işbirliğiyle yayınlanan haftalık "Meraklısına Bilim " programında Akademi üyeleri, BAGEP Ödülü sahipleri ve Sarkaç yazarları ile popüler bilim konuları konuşulmaktadır. Sarkaç’ta yayınlanan yazılardan oluşan derlemeler, Sarkac.org Yazılarından Bir Seçki: Meraklısına Bilim ¹⁵ (2019) ve Meraklısına Bilim ¹⁶ (2020) adıyla kitap olarak basıldı.

Yaz Okulları

Bilim Akademisi ve Boğaziçi Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Kampüsünde fizik, matematik, astronomi, kozmoloji mantık gibi alanlarda lisans ve lisansüstü öğrencilere hitaben Feza Gürsey Yaz ve Kış Okulları düzenlemektedir. Ayrıca 2016'da yapay öğrenme ve veri bilimi, 2020'de sosyal bilimler alanında yaz okulları başlamıştır.